Ευσέβιος

I

(; – 309; μ.Χ.). Πάπας της Ρώμης (309;) και άγιος της Δυτ. Καθολικής Εκκλησίας, ελληνικής καταγωγής. Ο E., επειδή πολεμήθηκε από τον Ηράκλειο, ο οποίος διεκδικούσε τον θρόνο, εξορίστηκε από τον Μαξέντιο για να αποφύγει πιθανές ταραχές. Η μνήμη του τιμάται στις 26 Σεπτεμβρίου.

II

Όνομα αγίων της Ανατ. Ορθόδοξης Εκκλησίας.

1. Ρωμαίος συγκλητικός, ο οποίος μαρτύρησε επί Διοκλητιανού. Η μνήμη του τιμάται στις 20 Ιανουαρίου.

2. Μαρτύρησε επί Διοκλητιανού, με τους Δάναβο, Δημήτριο, Λεόντιο, Λογγίνο, Νέσταβο, Νέων και Χριστόφορο. Η μνήμη τους τιμάται στις 24 Απριλίου.

3. Μαρτύρησε στη φωτιά. Η μνήμη του τιμάται στις 29 Απριλίου.

4. Μαρτύρησε στα χρόνια του Ιουλιανού του Παραβάτη με τους αυτάδελφούς του Βούσιρη, Ζήνωνα, Νέσταβο και Νέστορα. Η μνήμη τους τιμάται στις 21 Σεπτεμβρίου.

5. Καταγόταν από την Ταρακηνή της Ιταλίας. Πρεσβύτερος ή διάκονος, μαρτύρησε με αποκεφαλισμό. Η μνήμη του τιμάται στις 7 Οκτωβρίου.

6. Ε. ο οσιομάρτυρας. Μοναχός που μαρτύρησε στα χρόνια του Ιουλιανού του Παραβάτη. Η μνήμη του τιμάται στις 28 Νοεμβρίου.

7. Ε. ο ομολογητής. Μαρτύρησε στη Φοινίκη. Η μνήμη του τιμάται στις 21 Σεπτεμβρίου.

8. Ε. ο όσιος. Ήταν ασκητής στην Άνω Αίγυπτο. Η μνήμη του τιμάται στις 23 Ιανουαρίου.

9. Επίσκοπος. Διετέλεσε επίσκοπος στα Σαμόσατα της Συρίας επί Κωνσταντίου. Καταδιώχτηκε από αυτόν, επειδή ήταν αντίθετος με τον αρειανισμό, και εξορίστηκε στην Ιστορία. Όταν επέστρεψε από την εξορία, δολοφονήθηκε από κάποια γυναίκα, οπαδό του αρειανισμού. Η μνήμη του τιμάται στις 22 Ιουνίου.

III

(Ευάγγελος Πιστολής, Παλαιό Καρλόβασι Σάμου 1949 –). Μητροπολίτης Σάμου και Ικαρίας (1995-), Υπέρτιμος και Έξαρχος Κυκλάδων Νήσων. Σπούδασε στο ανώτερο εκκλησιαστικό φροντιστήριο της Ριζαρείου Σχολής και στη θεολογική σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών. Χειροτονήθηκε διάκονος το 1972 και πρεσβύτερος το 1976. Ήταν μοναχός της μονής Παναγίας της Χρυσοπηγής. Υπηρέτησε ως ιεροκήρυκας, προϊστάμενος της θρησκευτικής υπηρεσίας της Ελληνικής Αστυνομίας και διετέλεσε καθηγητής στην αστυνομική ακαδημία και στις σχολές αστυνομίας και πυροσβεστικού σώματος, διευθυντής του ιδιαίτερου γραφείου του μητροπολίτη Πειραιά, υπεύθυνος του τομέα ιερατικών κλήσεων και συνεργάτης του ραδιοφωνικού σταθμού της Πειραϊκής Εκκλησίας. Το 1995 εξελέγη μητροπολίτης Σάμου και Ικαρίας, όπου έχει αναπτύξει πνευματικό, κοινωνικό και φιλανθρωπικό έργο.

IV

Όνομα επισκόπων της Ανατ. Ορθόδοξης Εκκλησίας.

1. Επίσκοπος Καισαρείας της Παλαιστίνης, εκκλησιαστικός συγγραφέας και ιστορικός (265 – 339). Oνομαζόταν Ε. ο Παμφίλου, από το όνομα του δασκάλου του, Παμφίλου. Έζησε την εποχή των σκληρών διωγμών του Διοκλητιανού και των διαδόχων του αλλά και της ανόδου του χριστιανισμού. Όταν φυλακίστηκε ο Πάμφιλος (307), έμεινε κοντά του και τον βοήθησε στη σύνταξη της απολογίας του. Το 313 ή 315 εξελέγη επίσκοπος Καισαρείας της Παλαιστίνης. Η σύνοδος της Αντιόχειας όμως τον αφόρισε γιατί αρνήθηκε να υπογράψει την ομολογία πίστης κατά του Αρείου. Άλλωστε, στην Α’ Οικουμενική Σύνοδο της Νίκαιας (325) υποστήριξε «τον Υιόν ως Θεόν εκ Θεού». Τελικά, πιέστηκε από τον αυτοκράτορα Κωνσταντίνο και αναγκάστηκε να αποδεχτεί τις αποφάσεις της συνόδου εκείνης.

Ο Ε. θεωρείται από πολλούς ο πατέρας της εκκλησιαστικής ιστορίας. Ανάμεσα στα έργα του, ιδιαίτερα αξιόλογα είναι η Ευαγγελική προπαρασκευή και η Ευαγγελική απόδειξη. Αξιόλογο είναι και το Χρονικό το οποίο αναφέρεται στην ιστορία των Χαλδαίων, των Ασσυρίων, των Εβραίων, των Αιγυπτίων, των Ελλήνων και των Ρωμαίων. Από το έργο αυτό σώζεται μόνο μια αρμενική μετάφραση και μια λατινική απόδοση του Ιερώνυμου. Το σπουδαιότερο όμως έργο του είναι η Εκκλησιαστική ιστορία, γραμμένο σε δέκα βιβλία, που αναφέρεται στην περίοδο από τη γέννηση του Χριστού έως την ήττα του Λικίνιου από τον Κωνσταντίνο.

Ο Ε. δεν παραδεχόταν τον όρο «ομοούσιος», που αναφέρεται στην Αγία Τριάδα και θεωρούσε τον Υιό δεύτερο Θεό και το Άγιο Πνεύμα κτίσμα του Πατρός. Επίσης, εναντιώθηκε στην προσκύνηση των εικόνων, πράξη που τη χαρακτήριζε ειδωλολατρική. Οι θέσεις του αυτές, οι οποίες έρχονταν σε άμεση σύγκρουση με τα δογματικά δεδομένα της χριστιανικής θρησκείας, είναι άλλωστε χαρακτηριστικά της ανεξάρτητης προσωπικότητάς του, χάρη στην οποία κυρίως διατηρήθηκε η φήμη του.

2. Επίσκοπος Εμέσης (Έδεσσα, Συρία 295; – Αντιόχεια 359;). Έζησε για πολλά χρόνια στην αυλή του αυτοκράτορα Κωνσταντίου Β’. Πριν από λίγα χρόνια ανακαλύφθηκαν 29 ομιλίες του σε λατινική μετάφραση και μία στο ελληνικό πρωτότυπο· επίσης αποσπάσματα στη συριακή και στην αρμενική γλώσσα. Ερμηνευτής αποκλειστικά της Αγίας Γραφής, ελάχιστα ασχολήθηκε με τα θεολογικά προβλήματα. Δεν έχουν εκδοθεί ακόμα όλα τα έργα του που σώζονται.

3. Επίσκοπος Νικομηδείας και αργότερα Κωνσταντινουπόλεως (4ος αι.). Ήταν φανατικός υποστηρικτής του αρειανισμού και γι’ αυτό τον λόγο, μετά την Οικουμενική Σύνοδο της Νίκαιας (325), καθαιρέθηκε και εξορίστηκε. Ξαναγύρισε στην Κωνσταντινούπολη το 328 και χάρη στην εμπιστοσύνη του αυτοκράτορα Κωνστάντιου B’ έγινε και πάλι επίσκοπος. Το 341 συγκάλεσε τη σύνοδο της Αντιόχειας, η οποία απέρριψε το πρωτείο της Ρώμης. Από τον E. βαφτίστηκε ο Μέγας Κωνσταντίνος.